‌ماده 2- اهداف اصلی سازمان، توجه به اولویت‌ها و نیازهای روستایی و عشایری و توسعه عمرانی آن، استقرار برنامه‌ریزی محلی و توان‌افزایی روستاها و مناطق عشایری برای شکوفایی قابلیت‌های خود، ارائه خدمات مورد نیاز و تجمیع حداکثری آنها، پاسخگویی به مطالبات روستاییان و عشایر و نظارت بر اثربخشی مخارج عمومی است و برای رسیدن به این مقاصد، عملیات زیر را انجام‌ می‌دهد:

1- تهیه و تصویب راهبردها و برنامه‌های ملی توسعه پایدار روستایی و عشایری به منزله چهارچوب هماهنگ‏کننده بین دستگاههای اجرائی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری؛ راهبردها و برنامه‌های مذکور،  به منزله چهارچوب سیاست‏گذاری جامع و کل‏نگر برای تدوین و اجرای برنامه‏ها و طرحهای توسعه روستایی است و برای اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در نظام فنی روستایی کشور و دستگاههای اجرائی مربوط، لازم‏الاجراء می‌باشد.

2- بهبود جایگاه اعتبارات روستایی و عشایری در بودجه‌های سنواتی از طریق پیگیری تهیه پیوست مستقل در لایحه بودجه کشور و تنظیم اولویت‌بندی‌شده و متوازن طرحها و برنامه‏های آن، متناسب با نیازها و استعداد رشد مناطق و نظارت بر هزینه‌کرد آن؛

3- تدوین شاخصهای توسعه پایدار روستایی و عشایری و تحلیل و ارزشیابی آنها؛

4- بررسی مستمر آمار مهاجرت روستاییان به شهرها، تحلیل سهم هر یک از عوامل مؤثر و تدوین سیاست‌ها و راهبردهای مناسب به منظور مدیریت آن؛

5- برنامه‏ریزی برای ارتقای اشتغال روستایی و عشایری، به‏خصوص از طریق تنوع‏بخشی به مشاغل؛

6- سیاستگذاری، برنامه‏ریزی، پیگیری و نظارت بر خدمات عمومی، زیربنایی و طرحهای عمرانی روستایی و عشایری در چهارچوب قوانین، با توجه به رویکردهای نوآورانه و استفاده از توان دهیاری‌ها و بخش خصوصی و تعاونی؛

تبصره- دستگاههای اجرائی موظفند طرحهای عمرانی روستایی و عشایری را ترجیحاً با استفاده از فناوری‏های متناسب و کاربر به نحوی اجراء کنند که ضمن حفظ کیفیت طرح، حداکثر اشتغال برای نیروی کار و پیمانکاران محلی صاحب صلاحیت ایجاد شود.

7- پایش شکاف شهری- روستایی از نظر رفاه عمومی، فقر، درآمد، بهداشت و درمان، تأمین اجتماعی، آموزش، مسکن و سایر شاخصهای مهم و برنامه‌ریزی و سیاستگذاری برای کاهش آن؛

8- نظارت بر اثربخشی برنامه‏های تأمین اجتماعی و بیمه سلامت کشاورزان، روستاییان و عشایر و ارائه راهکارهای لازم‏الاجراء؛

9- سیاستگذاری و نظارت بر برنامه‌های برخورداری روستاییان و عشایر از مسکن و بهبود بافت فیزیکی و بهسازی روستایی؛

10- ارائه الگوی کشت روستاها بر مبنای مجموع شرایط اقلیمی، بازار، بهره‏برداری پایدار از منابع آب و خاک، اشتغال‏زایی و تحقق رشد شتابان بخش کشاورزی و خودکفایی در محصولات اساسی پس از مشورت با همه ذی‌نفعان به‌ویژه ساکنان محلی؛

11- سازماندهی و توسعه نظامهای بهره‏برداری کشاورزی، مدیریت تجهیز، نوسازی و ساماندهی اراضی کشاورزی، راه‏اندازی سامانه اطلاعات مدیریتی سوابق اراضی کشاورزی و اعلام نیازها و اولویت‌ها برای توسعه شبکه‏های آبیاری و زهکشی و ترویج بهینه‏سازی مصرف آب کشاورزی؛

12- برنامه‏ریزی، احداث و نگهداری جاده‏های بین مزارع، راههای مواصلاتی روستاها و مناطق عشایری، تأمین آب شرب و احداث و نگهداری شبکه آبرسانی روستاها و مناطق عشایری و بهبود اطراق‏گاهها و ایل‏راههای عشایری؛

13- ساماندهی حمل و نقل روستایی (مسافر و بار روستایی)؛

14- پیگیری ارتقاء خدمات بهداشتی- درمانی روستاها و مناطق عشایری با همکاری دانشگاه‏های علوم پزشکی کشور؛

15- ارتقای مدیریت امور عمومی محلی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و محیط‌زیستی، از طریق تقویت شوراهای اسلامی روستا و بخش (در حدود قوانین) و دهیاری‌ها؛

16- توسعه پیوند سازنده، دوجانبه و عادلانه نواحی روستایی با شهری و استقرار نظام سکونتگاهی روستاها؛

17- ارتقای طرحهای هادی روستایی به طرحهای توسعه روستایی؛

18- هماهنگ‌سازی عمودی بین سطوح ملی، منطقه‌ای و محلی حکمرانی روستایی و عشایری؛

19- بهبود فضای سرمایه‌گذاری و کسب و کار روستایی و عشایری و پایش و ارزشیابی آن و بهبود ظرفیت مدیریت طرح (پروژه) در روستاها و مناطق عشایری؛

20- شناسایی مشکلات، سیاست‏گذاری، نظارت و ارائه راهکارهای لازم‏الاجراء برای بهبود آموزش، تقویت سبک زندگی اسلامی- ایرانی و توسعه ورزش در روستاها و مناطق عشایری؛

21- توسعه حرکتهای خودجوش، شرکتها و تشکلهای توسعه روستایی و عشایری؛

تبصره- سازمان موظف است ظرف مدت شش‌ماه پس از ابلاغ این قانون، برنامه توسعه و توانمندسازی تشکلهای توسعه روستایی و عشایری را مشتمل بر ضوابط، صلاحیت‌ها‎ و آموزش‌های لازم، طراحی و اجراء کند.

22- مدیریت حرفه‌آموزی و آموزش‌ پایه و ارتقای مهارت‌های برنامه‌ریزی محلی در مردم روستایی و عشایر؛

تبصره- وظایف مندرج در بندهای (20)، (21) و (22)، بدون الزام به تبصره (2) بند «ج» ماده (3) قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل‌و‌چهارم(44) قانون اساسی انجام می‌شود.

23- مدیریت یکپارچه کلیه امور ایجاد، توسعه و تکمیل زنجیره‌های ارزش محصولات کشاورزی و صنایع روستایی و عشایری کشور در قالب بنگاه‌های کوچک و متوسط، در راستای اقتصاد مقاومتی از طریق نهادهای عمومی غیردولتی و جهادی؛

24- توسعه گردشگری پایدار روستایی و کشاورزی در چهارچوب ارزشهای اسلامی و حفظ محیط زیست؛

25- جلب مشارکت مالی بخش خصوصی، خیرین و مؤسسات عام‌المنفعه در طرحهای روستایی و عشایری؛

تبصره- به دستگاههای اجرائی اجازه داده می‏شود که تا سقف سه‌درصد(3%) از اعتبارات تملک دارایی‏های سرمایه‏ای خود را برای شراکت در طرحهای زیربنایی که با مشارکت خیّرین و بخش خصوصی انجام می‏شود، اختصاص دهند.

26- توسعه توانمندی‏های زنان روستایی و عشایری، به‌ویژه در زمینه مدیریت خانواده؛

27- سیاستگذاری برای تأمین بهینه انرژی در روستاها و مناطق عشایری با تأکید بر انرژی‌های تجدیدپذیر؛

28- ایجاد و ارتقای ارتباط با مجامع بین‌المللی تولیدکنندگان و سازمان‌های جهانی ذی‌ربط؛

29- تهیه پایگاه اطلاعات آماری روستایی و عشایری (توصیفی و مکانی) و استقرار نظام رتبه‌بندی و طبقه‏بندی ملی روستاها و مناطق عشایری؛

30- پیگیری تهیه حسابهای اقتصادی- اجتماعی روستاها و مناطق عشایری از طریق مرکز آمار ایران؛

31- سیاست‏گذاری توزیع جغرافیایی جمعیت روستایی و عشایری بر اساس ملاحظات پدافند غیرعامل، آمایشی، دفاعی و امنیتی و محدودیت‏های آب؛

32- برنامه‏ریزی برای حفظ ماهیت روستاها و تلاش برای ساماندهی سیما و منظر روستاها مطابق با الگوی اسلامی- ایرانی و معماری بومی؛

33- پیشنهاد تدوین لایحه در خصوص روستاها و مناطق عشایری و شرکت فعال و مؤثر در کمیسیون‏های دولت و مجلس شورای اسلامی به هنگام بررسی امور، طرحها و لوایح روستایی و عشایری و طرحها و لوایح کلی اثرگذار بر این مناطق؛

34- تصویب دستورالعمل‌های مرتبط با این قانون و انجام سایر فعالیت‌های مرتبط با توسعه روستایی و عشایری در حدود قوانین.